Sinds januari 2025 is de ‘lage-zuurstof’ behandeling tegen insecten voor toepassing in het cultureel erfgoedveld weer toegestaan. Nederland loopt hierin voorop als een van de eerste landen in Europa waar stikstof op een veilige manier wordt gebruikt om collecties te beschermen. Dit is goed nieuws voor musea en collectiebeheerders die hun collecties willen beschermen met een milieuvriendelijke methode.
Samenwerking binnen Europa
De herintroductie van deze methode is te danken aan nauwe samenwerking tussen Europese erfgoedorganisaties. Namens Nederland speelden de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (Inspectie Leefomgeving en Transport) en het College voor de toelating van bestrijdingsmiddelen (Ctgb) een belangrijke rol.
Waarom was het verboden?
Hoewel stikstof al jarenlang veilig werd gebruikt in erfgoedinstellingen, werd het in 2012 op Europees niveau aangemerkt als een bestrijdingsmiddel. Hierdoor viel het onder strenge regels en mocht het niet meer zonder officiële toestemming worden ingezet. Omdat niemand een aanvraag had ingediend, werd het plotseling een verboden middel, ondanks de bewezen veiligheid.
Gebruik in de erfgoedsector
Omdat de methode essentieel was voor de erfgoedsector, werd door middel van een uitzonderingsregel een tijdelijke gedoogperiode ingesteld. Dit gaf Europese erfgoedorganisaties de tijd om gezamenlijk een officiële goedkeuring aan te vragen.
Vanaf 2019 werkten verschillende landen samen om de methode geaccepteerd te krijgen. Na een start in Oostenrijk, namen Duitse collega’s van de Stiftung Preussischer Kulturbesitz in Berlijn het voortouw. Dankzij wetenschappelijke input uit Nederland en Denemarken is stikstof nu erkend als een veilige bestrijdingsmethode en toegevoegd aan de lijst van toegestane middelen binnen de EU. Dit maakte het mogelijk om een officiële toestemming aan te vragen voor gebruik in afgesloten ruimtes zoals behandelkamers en -tenten. Nederland is een van de eerste landen die hiervan profiteert.
Cultureel erfgoed als voorloper
Dit is een belangrijke mijlpaal, stelt Agnes Brokerhof van het Rijkserfgoedlaboratorium (RCE). De erfgoedsector heeft het voortouw genomen in het toelaten van een schone en veilige manier om insecten te bestrijden, waar nu ook andere sectoren van kunnen profiteren.
Brokerhof benadrukt hoe belangrijk deze herintroductie is: “In een tijd van vervuiling en giftige stoffen is het fantastisch dat deze schone bestrijdingsmethode terug is. Bij het Collectiecentrum Nederland (CCNL) gebruiken we stikstof al 25 jaar als veilig alternatief voor schadelijke chemicaliën. Toen het in 2019 als verboden middel werd aangemerkt, was dat een enorme schok. We zijn er meteen hard tegenaan gegaan, en nu, vijf jaar later, is het gelukt. Dankzij samenwerking met het ministerie en onze Duitse collega’s hebben we dit bereikt.”
Met deze hernieuwde goedkeuring kunnen erfgoedinstellingen hun collecties op een veilige en milieuvriendelijke manier blijven beschermen tegen schadelijke insecten. Goed nieuws voor het cultureel erfgoed!
