Je hebt maanden of misschien wel jaren historisch onderzoek gedaan en wilt de interessante resultaten graag onder de aandacht brengen van een breder publiek. Maar hoe doe je dat? En waarmee moet je bij de keuze voor een bepaalde presentatievorm rekening houden? Erfgoedplatform Overijssel maakte in samenwerking met Erfgoedvrijwilliger.nl en Beleef! Media onderstaande video waarin we je in 5 stappen op weg helpen bij het maken van een product van je erfgoed. In dit artikel vind je daarnaast aanvullende informatie en geven we tips, bijvoorbeeld voor het maken van een podcast.

Stap 1 Bepaal je hoofdonderwerp

In de meeste gevallen begint het maken van een erfgoedproduct met een interessant onderzoek dat je aan een breder publiek wil presenteren. In dat geval is het niet zo ingewikkeld om je hoofdonderwerp te bepalen. Om je erfgoed te presenteren is het echter wel belangrijk om opnieuw kritisch naar je onderwerp te kijken. Een onderzoek kan breder ingestoken zijn dan datgene dat je uiteindelijk presenteert.

Probeer je onderwerp zo veel mogelijk nader te specificeren: op tijdsperiode, plaats en deelaspecten. Noteer alvast de verschillende subthema’s of invalshoeken en maak hier keuzes in: welke interessante facetten wil je naar voren laten komen in je uiteindelijke product of presentatie? Deze onderdelen vormen je deelonderwerpen.

Ben je nog in de onderzoeksfase en loop je vast? Dan kan komt ons andere filmpje Hoe doe je online historisch onderzoek? wellicht van pas!

Het kan voorkomen dat je nog geen vastomlijnd onderwerp voor je erfgoedproduct voor ogen hebt. Dan kan het helpen om eerst naar STAP 2 te gaan om op basis van je beoogde doelgroep een voor hen interessant onderwerp te kiezen.

Stap 2 Bepaal je publiek en doelgroep

Voor wie wil je een historisch product maken? Is het je bedoeling voor kinderen of jongeren geschiedenis of erfgoed te verlevendigen? Richt je je op de toeristen die je museum bezoeken? Of wil je je eindproduct gebruiken om samen met ouderen in je dorp herinneringen op te halen aan een gebeurtenis uit hun jeugd?

Welke doelgroep je ook kiest: houd dit beoogd publiek steeds in je achterhoofd als je keuzes maakt in de verdere uitwerking. Afhankelijk van de wensen van je doelgroep kun je nog besluiten je hoofdonderwerp aan te scherpen naar datgeen wat jouw publiek met name interessant zou vinden.

Stap 3 Kies je presentatievorm

Als het hoofdonderwerp en publiek duidelijk zijn, kun je gaan nadenken over een geschikte vorm of product om je erfgoedverhaal te presenteren.

Je kunt kiezen voor een klassieke vorm zoals een boek, artikel of lezing, maar er zijn ook alternatieven. Denk aan een filmpje, podcast, evenement, een (interactieve) tentoonstelling of rondleiding.

Om uit de veelheid aan opties een keuze te maken is het goed te bedenken: 

  • Wat wil je zelf: wat vinden jij en je erfgoedorganisatie belangrijk en wat willen jullie bereiken?
  • Wil je het product helemaal zelf maken, of wil je de samenwerking zoeken met andere partijen?
  • Wil je een zo groot mogelijk bereik bewerkstelligen? Of vind je het al voldoende je eindproduct onder inwoners van je gemeente te presenteren?
  • Wil je dat je product duurzaam is? Een lezing of evenement heeft doorgaans een eenmalig karakter, terwijl een boek of podcast langer mee gaan. En een digitaal artikel heeft ten opzichte van een papieren variant het voordeel dat je het altijd kunt updaten en aanpassen.

Financiën

Het is ook goed je bewust te zijn van de financiële mogelijkheden. Wat is realistisch? Hoe zit het bijvoorbeeld met de financiële middelen van het project en het budget? Betaal je als erfgoedorganisatie de publicatie uit eigen zak of wil je voor je project fondsen werven? En heb je daar ervaring mee? Bedenk dat bijvoorbeeld een podcast produceren doorgaans duurder is dan het geven van een lezing of het schrijven van een online artikel. Ook tijd en mankracht kunnen een rol spelen: heb je voldoende gelegenheid en hulp om je heen om een boek te schrijven of een podcast te produceren? 

Expertise

Vraag je tijdens deze stap ook af of je voldoende kennis hebt van de vorm die je kiest. En beschik je over de geschikte apparatuur, als je bijvoorbeeld een film of podcast wilt maken? Ook als dat niet zo is, hoeft dat geen ramp te zijn. Je kunt dit probleem oplossen door iemand in je netwerk om hulp te vragen. Of door apparatuur en expertise in te huren. Bedenk daarbij wel dat hier doorgaans kosten aan verbonden zijn.   

Stap 4 Maak een opzet

Als je weet wat voor erfgoedproduct je wilt maken, voor wie en waar over dan is de volgende stap het maken van een opzet, ontwerp of script. Houdt daarbij in je achterhoofd: FOCUS!

“Een verhaal over alles is een verhaal over niets”, probeer duidelijk te zijn in de boodschap die je over wilt brengen en zorg voor een goede kop, romp en staart.

Dit betekent niet dat je een onderwerp niet breed kan belichten, en verschillende uitstapjes kunt maken. Zolang je maar niet blijft hangen in algemeenheden, want dan loop je het risico dat je verhaal nietszeggend wordt. 

 

Stap 5 De productiefase

Nu je de voorbereidingen hebt getroffen, kun je aan de slag met het maken van je eindproduct. Het is belangrijk om hier ruim de tijd voor te nemen. Werk zo gestructureerd mogelijk en houd een planning bij.

Overijssels praktijkvoorbeeld: een podcast

Erfgoedplatform Overijssel maakt onderdeel uit van Overijsselacademie. Als Overijsselacademie hebben we ter ere van de herdenking van 350 jaar Rampjaar in Overijssel een groot project georganiseerd rondom deze geschiedenis. Onderdeel daarvan was de productie van de 6-delige Podcast Bommen Berend in Overijssel.

Doel van dit project was om de Overijsselse beleving van het Rampjaar 1672 voor het voetlicht te brengen. En een nieuw perspectief te geven op het eeuwenoude dominante nationale geschiedverhaal. Publiekshistoricus Martin van der Linde ging samen met Rampjaar-expert historicus Luc Panhuysen op onderzoek uit. Ze spraken vele experts en bezochten diverse historische locaties in de provincie. 

Terugkijkend op dit project zijn er verschillende voor- en nadelen ervaren bij het maken van een podcast zoals deze::

Voordelen 

  • We hebben met de podcast een ander, jonger publiek kunnen bereiken. De podcast kwam beschikbaar via de reguliere podcastkanalen, en de vorm blijkt in vergelijking met een boek laagdrempeliger. je kunt een podcast op je eigen tijd en wijze (zoals in de auto) beluisteren. En ook het publiceren is laagdrempelig: je hoeft vooraf niet zoals met een boek een geinteresseerde uitgever te vinden en kunt het zelf overal plaatsen.
  • Het kwantitatief bereik was met 6000 unieke luisteraars groot. Hoewel de podcast op een Overijssels publiek was gericht, bleek het bereik ook tot ver buiten de de provincie te reiken.
  • De podcast bleek een uitstekend middel om het erfgoed meer beleefbaar te maken en te presenteren, dankzij de verschillende audiotechnieken.
  • De productiekosten zijn in onze ervaring lager dan bij een boek. 

Nadelen

  • Je kunt in een podcast minder details kwijt, dan in bijvoorbeeld een boek of artikel.
  • Een podcast maken, bleek net zo arbeidsintenstief als een boek.
  • Goed om te beseffen: de montage kost net zoveel of misschien wel meer aandacht dan opnames zelf!

Wil je zelf aan de slag met het maken van een podcast ? Dan geven wij graag de volgende tips mee:

Tips bij het maken van een podcast

  • Luister veel podcasts om te horen hoe anderen het doen, volg zo mogelijk een cursus.
  • Maak scherpe keuzes in wat je wilt vertellen. Zoals eerder gezegd als je alles wilt vertellen, vertel je eigenlijk niets.
  • Probeer niet alleen te praten, maar ga ook op pad bij het maken van een podcast. Omgevingsgeluiden geven afwisseling, mits de boodschap wel goed te verstaan is 😉
  • Zorg voor goede opnameapparatuur. Wij hebben de opnames zelf gedaan, maar voor de montage is het aan te raden om met een professionele partij in zee te gaan. Een professional kan ook helpen bij het aanbrengen van de focus en tips geven bij het opnemen. Denk aan aanwijzingen om te voorkomen dat microfoons te ver weg staan, of tikkende klokken het uitknippen van fragmenten lastig maken
  • Je bereik staat of valt met kwaliteit, ook als het onderwerp nog zo interessant is. Is de kwaliteit niet op orde, dan haken luisteraars af.
  • Realiseer je tegelijkertijd: hoe hoger de kwaliteit die je nastreeft, hoe hoger de productiekosten.

Meer informatie

Educatieve video’s voor erfgoedvrijwilligers

Deze kennisvideo is onderdeel van een project van OPEN (Overleg Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland) en is mede mogelijk gemaakt door het Fonds voor Cultuurparticipatie.

Verschillende erfgoedhuizen in Nederland leveren video’s aan met verdiepende informatie en praktische handvatten voor erfgoedinstellingen en -vrijwilligers. De video’s worden gedeeld op de website van Erfgoedvrijwilliger.nl en zijn daarnaast te vinden in de kennisbank van Erfgoedplatform Overijssel.

Zoek hieronder naar handige tips voor vrijwilligers