Openluchtmuseum Ootmarsum
Locatie: Ootmarsum
Stichtingsjaar: 1997
Erfgoed: Papierscheppen en andere ambachten
Aan het woord: medewerkers Melanie en Marjon. Marjon is vrijwillig papierschepper
Na een mooie reis door het pittoreske Twentse landschap arriveren we bij Openluchtmuseum Ootmarsum. We worden enthousiast begroet door een vrijwilliger achter de kassa in het museumwinkeltje, dat gevuld is met streekproducten. We spreken met vaste medewerker Melanie over wat dit museum zo bijzonder maakt. Ook ontmoeten we haar collega Marjon, die naast medewerker ook vrijwillig papierschepper bij het museum is. Zij geeft ons vandaag een demonstratie van dit bijzondere ambacht.
Het Openluchtmuseum Ootmarsum bestaat inmiddels ruim 27 jaar. Melanie vertelt: “Het museum begon als een klein gebouwtje en ging daarna over naar een stichting. In het park bij het museum presenteren we vele ambachten, zoals papierscheppen.” Melanie laat ons alvast een filmpje van het papier scheppen zien: “Ziet het er niet bijna magisch uit, hoe er opeens een blad papier verschijnt?”
“Ziet het er niet bijna magisch uit, hoe er opeens een blad papier verschijnt?”
Typisch Twentse Papiermolen
Het papierscheppen concentreert zich rond de papiermolen. De papiermolen is goed op z’n plek in Openluchtmuseum Ootmarsum. De molen hoort bij de geschiedenis van Twente. Het molenhuis aan de Molenbeek is het laatste overblijfsel van het landgoed Commanderie- Huis Ootmarsum. De watermolen werd gevoed met het water uit de beekdalen rond de Kuiperberg. De oudste watermolen is in 1847 afgebroken.
“De molen die we hier hebben staan, is een reconstructie van een watermolen waarmee papier werd gemaakt,” vertelt Melanie. “Drie tot vier jaar geleden werd het molenrad in ere hersteld. Bij het herstel en reconstructie van de molen kwam bij dat er mensen nodig waren die de molen konden laten draaien en konden papierscheppen. We waren heel blij toen Marjon dit op zich heeft genomen. Hoewel met deze museummolen geen papier geperst kan worden, wordt hier wel het proces van papierscheppen gedemonstreerd.”
Melanie: “De molen staat op een rustig gedeelte van het park. Een bijkomend voordeel als ze daar met papierscheppen aan de gang gaan: er komt meer loop die kant van het park op.”
Papierscheppen
Na deze introductie is het tijd om de molen van dichtbij te bekijken. We lopen we met elkaar naar de papiermolen, achterin het park. Daar aangekomen staat Marjon op ons te wachten. We treffen haar achter een grote ton met een mengsel van water en papierpulp. Naast haar hangen tientallen papiervellen te drogen in de zon.
Op de vraag hoe je bij zo’n ambacht komt als je dat niet van huis uit hebt meegekregen, antwoordt Marjon: “Ik ben creatief en van origine bloemist. Daarnaast vind ik dat je alles aan moet gaan. Ik wilde dit graag oppakken en ben in contact gekomen met Ewald Weijers, leermeester papierscheppen van het netwerk immaterieel erfgoed. Ik heb verschillende workshops bij hem gevolgd en zo ben ik me steeds meer gaan verdiepen in dit ambacht. Nu geef ik het zelf ook door.”
Het proces
Tijdens de demonstratie laat Marjon zien hoe in een aantal stappen papier wordt gemaakt en hoe dat vervolgens aan een rek hangt te drogen.
Marjon haalt een zeef door het mengsel in de ton en legt dit op de tafel naast haar. Uit de zeef komt een nat blad papier, deze legt ze tussen een drukmolen en draait hem dicht. We zien het water uit het papier langs de molen lopen. Het blad papier haalt ze eruit, hangt het op en laat het drogen in de zon. Het proces lijkt bijna wel magisch. Marjon benadrukt: “Er zijn zoveel mogelijkheden met papierscheppen. Zo werk ik met verschillende soorten pulp en verwerk ik wel eens bloemen in het papier.”
Ambacht doorgeven
Vanaf 2013 staat het papierscheppen in de landelijke inventaris immaterieel erfgoed van het KIEN. Er zijn nog maar een handjevol ambachtelijke papiermakers in Nederland.
Marjon vindt het belangrijk om het erfgoed van papierscheppen onder de aandacht te brengen. “Ik wil de geschiedenis van de Twentse papiermolens doorgeven. Daarnaast vind ik het mooi om het ambacht van papier maken met anderen te delen, van water en pulp van oude lompen, tot het eindproduct. Mensen zijn echt verbaasd als ik ze laat zien waar papier vandaan komt, hoe dat proces verloopt en wat je er mee kunt doen. Je merkt gewoon dat heel veel niet meer weten hoe papier wordt gemaakt. Dat geldt zowel voor ouders, als voor kinderen.”
“Ik wil meer mensen betrekken die de geschiedenis kunnen vertellen en die papier willen scheppen”
Na de demonstratie van dit eeuwenoude ambacht, keren bezoekers vol enthousiasme naar huis. Dit is wat Marjon het leukste vindt aan haar werk als vrijwillig papierschepper. “Dat doet me zo goed, hoe mooi is het als je dit weet te bereiken?”
Ambachten herleven bij Openluchtmuseum Ootmarsum
Papierscheppen is niet het enige ambacht dat in Openluchtmuseum Ootmarsum te bewonderen is. “We hebben spinnen, weven, klompen maken, rietvlechten, papierscheppen, en eigenlijk nog veel meer,” vertelt Melanie. Op de vraag hoe lang dit museum al bestaat, antwoordt ze: “Het museum begon als een boerderij, het Los Hoes en is daarna gegroeid met meer dan 21 oude gebouwen uit Ootmarsum en omgeving. Het museum kent een geschiedenis van 75 jaar, waarvan Stichting het Openluchtmuseum Ootmarsum nu 27 jaar bestaat.”
De drukste periode voor het museum is van april tot en met oktober. Ootmarsum is een toeristische trekpleister. Melanie: “We zijn het grootste gedeelte van het jaar 7 dagen per week open, behalve in december en januari. Per jaar ontvangen we rond de 30.000 tot 35.000 bezoekers. Twee jaar geleden zijn we geprivatiseerd. Bij projecten of evenementen proberen wij als stichting subsidies aan te vragen zodat we wat extra’s kunnen bewerkstellen of organiseren.”
Museum dat draait op vrijwilligers
Met trots vertelt Melanie dat het museum draait op zo’n 120 vrijwilligers: “Deze vrijwilligers houden zich bezig met de kassa, collectie of zitten in de bouwploeg. Ook de rondleiders, ambachtslieden en het bestuur zijn vrijwilligers. Zonder deze vrijwilligers kunnen we niets. Iedereen gaat ervoor om er een leuk en fijn museum van te maken!”
“We redden ons wel, maar als er vrijwilligers wegvallen zal het moeilijker worden. Het is belangrijk dat je ze blijft enthousiasmeren.” benadrukt Melanie. “We merken dat je mensen persoonlijk moet benaderen voor een klus, maar over het algemeen gaat het goed en krijgen we alles gevuld.”
“Zonder onze vrijwilligers kunnen we niets.”
Ze voegt toe dat de verschillende vrijwilligersgroepen goed samenwerken. “Iedereen helpt elkaar en vindt het leuk als je met nieuwe ideeën komt. We krijgen terug dat ze zich snel thuis voelen en dingen open besproken kunnen worden. We helpen elkaar hier en kunnen een beroep op elkaar doen.” Jaarlijks worden bijeenkomsten voor de vrijwilligers georganiseerd. Eén in begin van het jaar, waarin we terugblikken en vooruit kijken naar het aankomende jaar. In de zomer wordt op het museumterrein een vrijwilligersmiddag georganiseerd.
Toekomstbeeld
Op de vraag of het museum over tien jaar nog zal bestaan, antwoordt Marjon vol vertrouwen: “Ja dat denk ik wel. Er is nog zoveel moois te doen! Onze vrijwilligers zijn wat ouder, maar staan altijd open voor vernieuwingen en aanpassingen. Er komen steeds nieuwe mensen bij die zich aansluiten bij ons vrijwilligersteam. Ook jongere vrijwilligers. We hebben echt die saamhorigheid met elkaar.”
“We hebben echt die saamhorigheid met elkaar.”
Meer weten?
Wil je meer weten over Openluchtmuseum Ootmarsum, het papierscheppen of al het andere dat in het museum te zien is? Neem dan ook eens een kijkje op de website van het Openluchtmuseum Ootmarsum.
Dit verhaal kwam tot stand in het kader van het project ‘Erfgoedvrijwilligers inspireren elkaar’ van Erfgoedplatform Overijssel. Binnen dit project leggen we de verhalen van Overijsselse erfgoedvrijwilligers en hun erfgoed vast. Niet alleen zetten we zo de vrijwilligers in het zonnetje en waarderen daarmee hun inzet. Maar hun verhalen en ervaringen kunnen ook anderen inspireren en motiveren. Dit project is mede mogelijk gemaakt met steun van het Cultuurfonds.
