Immaterieel erfgoed: wat is dat eigenlijk? Het is dat stukje erfgoed dat niet tastbaar is. Dus niet de molen, maar de ambacht van de molenaar. Niet de jurk met het Staphorster stipwerk, maar de kunst van het stippen. In Nederland houdt het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN) zich bezig met de registratie en conservering van immaterieel Erfgoed. Pieter de Rooij is adviseur erfgoedzorg bij het KIEN. Hij gaf op de Erfgoeddag 2021 een presentatie over wat Immaterieel Erfgoed precies is en wat het KIEN voor jou kan betekenen. Hieronder lees je een samenvatting van de workshop.
Nieuwe term
De term ‘immaterieel erfgoed’ is redelijk nieuw. Materieel erfgoed zoals gebouwen, objecten, documenten en monumenten kennen we al honderden jaren. Maar pas sinds kort spreken we ook van immaterieel erfgoed. UNESCO vond het belangrijk om juist dat ontastbare veilig te stellen voor volgende generaties.
Wanneer is iets immaterieel erfgoed? Daarvoor moet het aan een aantal voorwaarden voldoen. Allereerst is het de gemeenschap die bepaalt of iets immaterieel erfgoed is. Het moet dus een bepaalde waarde hebben voor een groep mensen. Een tweede is dat het belangrijk is dat het al een langere tijd bestaat. Het moet van generatie op generatie overgedragen zijn. Daarnaast is immaterieel erfgoed flexibel: het is door de jaren heen veranderd en aangepast aan de nieuwe tijd. Tot slot moet je weten dat immaterieel erfgoed niet commercieel mag zijn.
Het KIEN houdt zich bezig met de vraag hoe je voorkomt dat immaterieel erfgoed verloren gaat. Het doorgeven van iets immaterieels is namelijk lastig. Je kunt heel veel dingen op papier zetten, of opnemen op een video. Maar sommige dingen moet je echt in levenden lijve doorgeven. Dat gaat om fingerspitzengefühl en bouw je op door jaren het werk te doen.
Netwerk
Stel dat je nu concludeert dat jij inderdaad in jouw erfgoedinstelling te maken hebt met immaterieel erfgoed. Dan zijn er een aantal dingen die je kan doen.
De allereerste stap die je kunt nemen, is het aanmelden van het immaterieel erfgoed in het netwerk van het KIEN. Dat is een eenvoudige stap die je online kan nemen. Zodoende ontstaat er een hele grote database met Nederlands immaterieel erfgoed. Neem er eens een kijkje!
Een tweede stap in het proces kan zijn om je immaterieel erfgoed toe te voegen aan de inventaris van het KIEN. Daarvoor moet je een borgingsverzoek in te dienen. Dit is een tijdrovende klus. Het KIEN begeleidt je hier wel bij, maar ze hebben daarom slechts plek voor vijftien aanvragen per jaar.
Waarom?
Zoals hierboven beschreven, is het een tijdrovende klus om in de inventaris van het KIEN opgenomen te worden. Waarom zou je het dan willen?
Op de Erfgoeddag 2021 was Roel van Bloemencorso Sint Jansklooster aanwezig. Zij hebben een borgingsverzoek ingediend en zijn opgenomen in de inventaris. Hij vertelt dat het voor hem en zijn medevrijwilligers een stukje erkenning is voor hun corsocultuur. Bovendien kunnen ze er nu op voortbouwen: er komt namelijk meer aandacht voor hun bloemencorso – ook internationaal. Volgens Roel is het nu ook makkelijker om met de gemeente en de provincie te praten over vergunningen en subsidies.
Wil je meer weten over wat je met het immaterieel erfgoed van je organisatie kan, neem dan een kijkje op de website van het KIEN.
